2022-03-10
Schroef subsidies terug; geef belastingvoordelen

Een dikke maand nadat mijn vrouw en ik het bedrijfje 1T3XT BVBA oprichtten (10 januari 2008), sloeg het noodlot toe: er werd kanker gediagnosticeerd bij onze oudste zoon. Een jaar lang moesten onze zakelijke activiteiten wijken voor onze persoonlijke bekommernissen. We probeerden wel een business op te bouwen, maar door familiale en andere omstandigheden boekten we niet veel resultaat. Het duurde iets meer dan een jaar voor we pas echt van start konden.

Ik praatte in die periode met verschillende mensen over mijn situatie en ik kreeg van bijna iedereen te horen:

"De overheid steunt ondernemerschap. Je moet zeker eens informeren naar de subsidies waar je voor in aanmerking komt!"

Ik ben nooit een grote fan geweest van subsidies. Dat heeft te maken met een van mijn slechte karaktertrekken: ik sta niet graag bij iemand in het krijt. Desondanks ging ik op bezoek bij het Agentschap Ondernemen / IWT (vandaag beter bekend als VLAIO) om te luisteren naar wat de overheid voor mij kon doen.

Ik stootte helaas op twee grote problemen:

  1. Ik kreeg te horen dat ik een "typische ingenieur" was. Als ik een probleem zie, dan wil ik dat meteen oplossen. Wie subsidies wil, stelt de oplossing best even uit, want je kan enkel subsidies krijgen voor iets wat je wil doen in de toekomst, niet voor iets waar je al mee bezig bent in het heden. Ik moest eerst een plan maken en dat laten valideren door de overheid. Eens goedgekeurd, mocht ik beginnen met het uitvoeren van dat plan, deels met eigen middelen, deels met subsidies. Tot mijn spijt moet ik vaststellen dat veel subsidiemechanismen nog steeds op die manier "werken". Ik zet dat woord tussen aanhalingstekens, want het doel van deze blogpost is om aan de hand van een aantal voorbeelden aan te tonen dat die aanpak niet de juiste is. Zo kan het volgens mij niet werken, toch niet als je kijkt naar de lange termijn.
  2. Ik deed een poging om mij door de papierwinkel te werken die ik meekreeg van het Agentschap Ondernemen, maar nog dezelfde dag kwam ik tot het volgende besluit: "Ik ben niet gemaakt om formulieren in te vullen. Ik denk dat ik gewoon voortdoe zoals ik bezig ben; zonder IWT en toestanden."

Vandaag herinnerde Facebook me aan die dag:

Ik was op dat moment extreem gefrustreerd, enerzijds met het feit dat geen enkel Belgisch bedrijf interesse had om klant te worden, anderzijds omwille van de stiefmoederlijke manier waarop de overheid een bedrijf als het mijne behandelde.

Ofwel zat de fout bij mij, ofwel zat de fout bij de Belgische markt (en mentaliteit). Ik gokte op het tweede. Iets meer dan een jaar na de mislukte start van 1T3XT BVBA (en kort voor mijn passage bij het Agentschap Ondernemen), besloten mijn vrouw en ik ons geluk in Californië te beproeven. Misschien hadden we meer succes met iText Software Corp. (25 februari 2009):

Incorporation of iText Software Corp.

Zo stroef als het uitbouwen van de business in eigen land verliep, zo vlot kwam het succes in de US. We sloten 2009 af met een totaal gefactureerd bedrag van $300K. In 2010 verdubbelde dat al naar $700K, en toen we in de zomer van 2011 al boven het miljoen dollar zaten, deden we een nieuwe poging in België met de oprichting van iText Software BVBA. We sloten het boekjaar 2012 af met een omzet van 3.1M€ en een EBITDA van 1.4M€, en dat zonder subsidies!

Eenmaal gelanceerd keek ik nog eens naar de Vlaamse subsidiesector. Ik zag subsidies die goed besteed werden, maar ik zag ook toestanden waar ik van walgde. Ik had het zonder financiële hulp moeten rooien, maar ik was er in de US in geslaagd was een interessante markt aan te boren. In eigen land zag ik hoe bepaalde mensen dossiers opstelden voor het uitwerken van ideeën waarvan ik overtuigd was dat er in geen honderd jaar een markt voor te vinden zou zijn. Vaak deden ze beroep op subsidieconsultants die in ruil voor een succesfee al het papierwerk voor hun rekening namen. Het geplande werk werd verricht, de subsidies uitbetaald, en dat was het dan. Dat het bedrijf het product vervolgens niet aan de straatstenen kwijt kon, werd als ondergeschikt beschouwd.

Je kan dit bekijken als een industrie als een ander. Het creëert werk en een inkomen voor consultants. Het creëert werk en een inkomen voor mensen die iets kunnen bouwen. Maar levert het resultaat van die subsidies ook iets op voor de maatschappij? Sta me toe uit te leggen waarom ik denk van niet.

In 2013 veranderden we 1T3XT BVBA in iText Group NV. Toen we ook in Singapore een filiaal oprichtten, werden we een bedrijf waar de zon nooit onderging. Door de geografische verspreiding was er vierentwintig uur op vierentwintig altijd wel iemand tijdens gewone kantooruren aan het werk. In 2017 realiseerden we voor het eerst een omzet van meer dan 10M€ (omzet 10.1M€; EBITDA 4.1M€). Ikzelf was ondertussen al afscheid aan het nemen van het bedrijf. Mijn vrouw en ik verkochten een groot deel van onze aandelen in 2015. Ik bleef nog voor een stuk aandeelhouder, maar ik verkocht die resterende aandelen in twee pakketten in 2018 en 2020.

Toen het hoofdstuk "iText" definitief afgesloten was voor mij, besloot ik te experimenteren met angel investments. Talloze start-ups pitchten hun business aan mij in de hoop dat ik in hun onderneming zou investeren. In bepaalde gevallen deed ik dat ook, maar dat was eerder de uitzondering dan de regel. Ik heb het nooit met zoveel woorden tegen de founders gezegd, maar als ik naar hun financiën keek, dan viel ik vaak achterover van het bedrag dat al verkregen werd aan subsidies. In veel gevallen was al dat geld erdoor gedraaid aan research & development zonder dat er ooit nagedacht was over sales & marketing. Menig bedrijf heeft zich daardoor ferm in nesten gewerkt. Zo'n bedrijf doet alle overheidsmiddelen op aan het bouwen van een product, maar dan is plots het geld op om dat product af te werken zodat het effectief ook nuttig is voor klanten. Sorry hoor, maar dan moet je niet bij mij komen aankloppen om bij te passen. Je moest maar zo dom niet geweest zijn om blind te blijven voor sales & marketing.

Tot mijn grote frustratie werkt de overheid deze totaal foute manier van werken vaak in de hand. Zolang de overheid immers onderzoek en ontwikkeling blijft subsidiëren, voelen bepaalde gesubsidieerde bedrijven amper de behoefte om aan klanten te denken. Het doet er niet toe of er interesse is van de markt of niet: de overheid betaalt toch!

En ja, ik weet dat "het bestaan van een markt" een van de criteria is die de overheid hanteert bij het toekennen van subsidies, maar ik heb daar serieuze bedenkingen bij. Ga je nu werkelijk beweren dat ambtenaren (en andere "experten" die nooit zelf ondernomen hebben) weten waar er een markt voor is? Ik herinner me nog levendig hoe ik in de periode 2005-2006 van een professionele jury van de BizIdee wedstrijd te horen kreeg:

"We denken niet dat u ooit financieel succes kunt hebben met dit project."

Boy, did I ever prove them wrong!

Dus beste overheid: stop er alsjeblieft mee om ondernemers verkeerd op te voeden. Stop ermee om ondernemers gratis geld te geven zodat ze vergeten te denken aan het feit dat het geld ooit op raakt. Zorg ervoor dat ze nog tijdens de ontwikkelingsfase voldoende klanten zoeken om hun activiteiten op langere termijn verder te kunnen zetten!

Er zijn maar drie manieren in de geschiedenis van iText waarbij de overheid effectief een nuttige bijdrage heeft geleverd.

  1. Ik heb af en toe een beroep gedaan op subsidies van Flanders Investment & Trade. Dat waren meestal kleine subsidies, maar de drempel was heel laag en het was zeer duidelijk waaraan het geld besteed mocht worden. Voor onze expansie naar het Oosten werden ons een aantal vliegtuigtickets terugbetaald, kregen we tijdelijk kantoorruimte in Singapore, en werden een aantal consultancyfacturen terugbetaald. We hebben nooit het volledige budget waar we recht op hadden opgebruikt, maar het was een welkome en nuttige bijdrage van de overheid, waar weinig papierwerk en weinig planning voor nodig was.
  2. Ons bedrijf, iText Group NV, was het eerste Belgische IT-bedrijf dat gebruikt maakte van de (ondertussen totaal hervormde) belastingsvrijstelling op winst gegeneerd uit patenten. Die wetgeving was er oorspronkelijk gekomen om de farmaceutische sector zoveel mogelijk in België te houden. Wat we in de beginperiode van ons bedrijf gemist hadden aan subsidies, hebben we ruimschoots weten te compenseren door de reductie van belastingen op onze winst. Dat was een win-win voor iedereen. Het bedrijf hoefde niet "bang" te zijn om winst te maken, want het mocht het grootste deel van die winst houden om te investeren in verdere groei enerzijds en om een oorlogskas op te bouwen voor donkere dagen anderzijds. De overheid won ook: er werden weliswaar minder belastingen geïnd, maar er moesten ook geen zware subsidies uitbetaald worden om de verdere groei te bekostingen. Bovendien creëerde het bedrijf jaar na jaar meer werkgelegenheid, wat wel inkomsten uit belastingen genereerde.
  3. Uiteindelijk is de overheid ook klant geworden. Dat ging niet zonder slag of stoot omdat bepaalde figuren met een quasi-monopoliepositie bij de overheid (Frank Robben om het bekendste voorbeeld te noemen) ons niet graag zagen komen. Als Belgisch bedrijf was het voor ons veel gemakkelijker om ons product aan de Amerikaanse overheid (IRS, SSA, DoD...) te verkopen dan aan de eigen overheid. Ik heb nooit begrepen waarom de Belgische overheid startende bedrijven interessant genoeg om er subsidies aan te geven, maar te min om er klant van te worden.

Ondertussen hebben mijn vrouw en ik de IT-sector verlaten en zijn we ons aan het toeleggen op de cultuursector. We richtten vorig jaar de vennootschap Screensaver BV op. Met die vennootschap kochten we het pand van de Gentse stadsbioscoop Sphinx. Als deel van de overeenkomst beloofden we het bestaande huurcontract met Sphinx Produktie BV te honoreren om te vermijden dat de huidige werking van de Sphinx op korte termijn in het gedrang komt. We werken nu samen met de huidige uitbaters om een plan uit te tekenen voor de lange termijn.

Helaas botsen we opnieuw op situaties waarbij we serieuze bedenkingen hebben. Na de heisa die ontstond naar aanleiding van de vele subsidies die toegekend werden aan verschillende projecten van Sihame El Kaouabakibi, zou je denken dat de overheid ietwat voorzichtiger zou omspringen met gemeenschapsgeld.

Wat zien we echter?

Aangezien we met de Sphinx eenzelfde maatschappelijk doel nastreven als MOOOV en Cinema ZED nam ik contact op met Jasper Standaert van het FOCI. Ik wou informeren of we aanspraak konden maken op gelijkaardige voordelen. Per slot van rekening zullen wij ook grote investeringen doen in culturele infrastructuur.

Als frustratie vloeibaar was, dan had ik Jasper na het telefoongesprek waarschijnlijk natte voeten bezorgd. Ik beperk me tot twee voorbeelden:

Ik begrijp het misschien allemaal verkeerd, maar als je het mij vraagt, lijkt dit sterk op een scenario waarbij de overheid bepaalde organisaties met overheidsgeld steunt voor iets wat wij met privékapitaal doen, terwijl wij de overheid een pak belastingen moeten betalen om een gelijkaardig cultureel-maatschappelijk doel na te mogen streven. Ik verklaar me nader: wij betaalden bij de aankoop van het pand al meer dan een half miljoen belastingen in de vorm van registratierechten. Bij onze toekomstige bouwplannen zullen we aan de staat 21% BTW moeten betalen op alle werken. Het gros van de facturen zal weliswaar betaald worden vanuit onze vennootschap Screensaver BV, maar aangezien die vennootschap momenteel geen andere inkomsten heeft dan huur, is het vanuit fiscaal oogpunt onmogelijk die 21% BTW te recupereren.

Wij gaan met heel veel liefde tijd en geld stoppen in de renovatie en opwaardering van de Gentse stadsbioscoop Sphinx. Ik weet zeker dat we heel veel positieve energie zullen halen uit dat project en we hopen dat heel veel mensen baat zullen hebben van onze inspanningen. Het zou echter zonde zijn als onze arbeidsvreugde gecomprommiteerd zou worden door iets dat aanvoelt als een steentje in onze schoen: met name, oneerlijke concurrentie bewerkstelligd door een overheid die met twee maten en twee gewichten werkt.

Ik zou het heel erg appreciëren als er iemand van de overheid duidelijke taal zou kunnen spreken en mij zou kunnen zeggen:

Bruno, we gaan je niet doorverwijzen naar elfendertig websites. We gaan ervoor zorgen dat het niet nodig is om een beroep te doen op een subsidieconsultant die in jouw plaats al die formulieren invult (en tegelijkertijd een deel van je subsidies afroomt). We gaan samen kijken hoe de plannen vorm krijgen en we gaan ervoor zorgen dat de extreem hoge belastingdruk van 21% wegvalt op al je investeringen die een cultureel-maatschappelijk doel nastreven.

Ik weet nu al dat dit waarschijnlijk te veel gevraagd is, want iedereen met wie ik sprak gaf mij tips voor een zwik subsidies verspreid over verschillende niveaus (stedelijk, provinciaal, Vlaams, federaal) en sectoren (erfgoed, duurzaamheid, economie...). Als ondernemer word ik gek van zoveel inefficiëntie. Ik wil mijn energie stoppen in het renoveren en het herwaarderen van een Gents monument. Ik wil niet dagenlang achter mijn computer zitten om dertien instanties in een dozijn aan te schrijven. Ik wil niet verplicht worden om te bedelen om subsidies zodat de belastingen die ik betaal tenminste niet gebruikt worden om oneerlijke concurrentie aan te gaan met de initiatieven waarin ik investeer. Is dat zo moeilijk te begrijpen?

Mijn vraag is eenvoudig: kan dit allemaal niet wat eenvoudiger alsjeblieft?

Ik kreeg al de volgende reactie:

Cultuur is Vlaams, maar belastingen zijn federaal, dus zo'n belastingsvoordeel zoals je voorstelt, dat kunnen we niet maken, meneer!

Kijk beste politici en beste ambtenaren: ik wil een heel positief verhaal brengen. Lees mijn boek en je zal zien dat ik in het verleden al bewezen heb dat ik dat kan. Willen jullie deel uitmaken van dit positieve verhaal? Of willen jullie demotiveren, tegenwerken, concurreren? De keuze is aan jullie.

Entreprenerd

Book cover Entreprenerd
Buy Bruno's book

Wintercircus

Ghent Wintercircus Campus

Blog

More...

Topics